Avvalo, ushbu maqola mavzusini aniqlashtirish uchun "VFX nima?" degan savolga javob berish o‘rinlidir.
VFX (Visual Effects) - bu kino, animatsiya yoki video kontentda kamera orqali tabiiy tarzda tasvirga olishning imkoni bo‘lmagan voqea, obyekt yoki muhitni sun’iy ravishda yaratish jarayonidir. Vizual effektlar yordamida fantaziya olamlari, portlashlar, yong‘inlar, kosmik sahnalar, murakkab grafika yoki real hayotda mavjud bo‘lmagan mavjudotlar ekran yuzida jonlantiriladi.

VFX ishlab chiqarish jarayoni bir necha texnik bosqichlarni o‘z ichiga oladi. Avval sahna real kamera bilan olingan yoki to‘liq 3D muhiti yaratilgan bo‘ladi. Keyin tracking, rotoscoping, green screen kabi texnikalar yordamida kadr elementlari aniqlanadi va ajratiladi. Shundan so‘ng 3D modellash, animatsiya, simulyatsiya (tutun, suv, portlash, fizik jarayonlar) ishlari amalga oshiriladi.

Tayyor grafik elementlar kompoziting bosqichida real videoga uyg‘unlashtiriladi. Yorug‘lik, rang balansi, soya, perspektiva kabi parametrlar moslashtirilib, sun’iy tasvirlar tabiiy kadrlarga sinxronlashtiriladi. Yakunda rang korreksiyasi va umumiy post-processing jarayonlari bajarilib, kadr yakuniy ko‘rinishga ega bo‘ladi.

Bugungi kunda VFX - zamonaviy kinoindustriyaning ajralmas qismidir. Endilikda nafaqat yirik blokbasterlar, balki reklama roliklari, seriallar va hatto ijtimoiy tarmoqlar uchun yaratiladigan kontentning katta qismi ham vizual effektlarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.

So‘nggi o‘n yillikda global kino bozoridagi eng muhim o‘zgarishlardan biri - aynan VFX sanoatining keskin rivojlanishi bo‘ldi. Jahon auditoriyasi endi VFX’ni nafaqat texnologiya, balki zamonaviy san’atning muhim yo‘nalishi sifatida ham qabul qilmoqda. Bu jarayonni shakllantirgan eng katta kuch esa - o‘z sohasining afsonaga aylangan ustalari hisoblanadi.

Quyida dunyoning eng mashhur VFX ustalarining ijodi, innovatsiyalari va global kino madaniyatiga ko‘rsatgan ta’siri tahlil qilinadi.

Dennis Muren: Raqamli inqilob me’mori

VFX tarixida eng ko‘p tilga olinadigan ism - Dennis Muren. Industrial Light & Magic (ILM) studiyasining asosiy mutaxassislaridan biri bo‘lgan Muren nafaqat yangi texnologiyalar yaratgan, balki raqamli kinematografiyaning rivojlanish yo‘lini belgilab bergan shaxsdir.

Asosiy yutuqlari:

9 karra “Oscar” sohibi - VFX tarixidagi mutlaq rekord

Star Wars, Jurassic Park, Terminator 2 kabi filmlarning bosh effekt ustasi

CGI texnologiyalarining metodik asoschisi

Muren yaratgan yechimlar bugungi kino sanoatida qo‘llanilayotgan raqamli effektlar tizimining poydevorini tashkil etadi.

Joe Letteri: Realistik tasvirning buyuk me’mori

Weta FX studiyasining bosh rassomi Joe Letteri - zamonaviy VFX sanoatida realizm tushunchasini tubdan o‘zgartirgan mutaxassislardan biri. U yaratgan fotorealistik obrazlar kino tarixiga alohida sahifa sifatida kirdi.

Innovatsion ishlari:

Avatar - ilg‘or motion capture va real-time rendering texnologiyalari.

Lord of the Rings -  Gollum obrazi orqali raqamli aktyorlik davrini boshlab berdi.

King Kong, Planet of the Apes - yuz animatsiyasida yangi standartlar.

Letteri tomonidan qo‘llangan texnologiyalar bugungi kunda CGI realizmining eng yuqori bosqichini belgilab bermoqda.

John Knoll: Kompoziting texnologiyalarining ustasi

John Knoll - nafaqat mashhur VFX ustasi, balki Photoshop dasturining ham hammualliflaridan biri. ILM studiyasida kreativ direktorlik qilgan Knoll zamonaviy kompoziting jarayonining ilmiy asoslarini yaratgan.

Asosiy loyihalari:

Star Wars prequellari

Rogue One - eng yuqori baholangan VFX ishlardan biri

Pirates of the Caribbean - murakkab raqamli integratsiya texnikalari

Knollning yondashuvi bugungi post-production amaliyotining asosiy me’zonlari sifatida qo‘llaniladi.

Rob Legato: Real effekt va virtual ishlab chiqarish uyg’unligi

Rob Legato - realizmga asoslangan VFX yaratish bo‘yicha dunyodagi yetakchi innovatorlardan biri. U fizik kamera tajribasi bilan virtual ishlab chiqarish texnologiyalarini birlashtirib, kino jarayoniga yangi paradigma olib kirgan.

Muhim ishlari:

Titanic - tabiiy yorug‘lik va miniaturalar bilan ishlash

The Jungle Book - virtual studiya texnologiyasini keng joriy etish

The Lion King (2019) — fotoreal animatsiya davrining boshlanishi

Legato yaratgan yondashuv bugungi virtual production sanoatining asosini tashkil etadi.

Phil Tippett: Animatronika va stop-motion afsonasi

Raqamli effektlar paydo bo‘lishidan avvalgi davrda VFX san’atining bosh yetakchilaridan biri - Phil Tippett. U animatronika va stop-motion texnikalarini mukammal darajada rivojlantirdi.

Muhim loyihalar:

Star Wars - stop-motion jang sahnalari

Jurassic Park - dastlabki animatronika modellar

RoboCop - mexanik realizmning yangi bosqichi

Tippettning ishlari CGI davrigacha bo‘lgan VFX maktabining eng yuksak namunasi hisoblanadi.

Xulosa

Bugungi kunda VFX texnologiyalari kino industriyasining eng tez rivojlanayotgan va eng yirik investitsiya yo‘naltirilayotgan yo‘nalishlaridan biridir. Dennis Murenning konseptual qarashlari, Joe Letterining fotoreal CGI ishlari, John Knollning kompoziting innovatsiyalari, Rob Legatoning virtual production tajribasi va Phil Tippettning mexanik effektlariga asoslangan maktabi - bularning barchasi zamonaviy kinematografiyaning vizual kodini shakllantirdi.

VFX - texnologiya va san’atning mukammal sintezi. Ushbu sohaning buyuk ustalari esa nafaqat o‘z filmlari, balki butun kino sanoati evolyutsiyasining bosh me’morlari sifatida tarixda qoladi.

 

 Sitora Juraboeva
Uzbekistan Creative Association matbuot kotibi